Vì sao người Anh không thích củ cải turnip?

Cuối tháng Hai vừa qua, khi trả lời chất vấn về tình trạng thiếu hụt cà chua, dưa leo, ớt trên kệ hàng các siêu thị trong nước, Bộ trưởng Môi trường, Thực phẩm và Các vấn đề nông thôn của nước Anh, Thérèse Coffey, đã gợi ý người dân nên chuyển sang “trân trọng" các loại thực phẩm nội địa theo mùa như củ cải turnip thay cho cà chua.

Đây là một cách ứng phó với tình trạng thiếu hụt rau củ do thời tiết xấu ở Tây Ban Nha và Bắc Phi - nơi sản xuất, cung ứng thực phẩm cho nước Anh. Câu trả lời của bà đã làm dấy lên một làn sóng tranh cãi trên khắp các diễn đàn trực tuyến của nước này. Ngài Ed Davey, Lãnh đạo Đảng Dân chủ Tự do, đã chỉ trích Bộ trưởng về chiến lược "cho họ ăn củ cải" - ám chỉ nữ hoàng Pháp thế kỷ 18 Marie Antoinette, người được cho là đã phản ứng với tình cảnh thiếu bánh mì bằng câu nói “Nếu họ không có bánh mỳ để ăn, hãy cho họ ăn bánh kem”. Nhưng nhiều người lại cho rằng bà Coffey chỉ đơn giản là đang ủng hộ việc tiêu thụ nông sản nội địa.

Một số người khác thì cho rằng phát ngôn của bà Bộ trưởng sẽ không gây tranh cãi đến vậy nếu bà chọn một loại củ khác - thay vì củ cải turnip, bởi đó không phải là loại thực phẩm yêu thích của người Anh. Vì sao người Anh lại không thích ăn củ cải turnip?

Không rõ người Anh lần đầu ăn củ cải turnip từ khi nào, nhưng ThS. Serin Quinn, Khoa Lịch sử, Đại học Warwick, cho biết người Anh trước đây từng yêu thích loại củ này.

Trong lịch sử, từ “củ cải” (turnip) không chỉ dùng để chỉ loại củ tròn màu tím mà còn dùng để chỉ các loại rau ăn củ với nhiều hình dạng, màu sắc và kích cỡ khác nhau. Nhà thực vật học thế kỷ 16 John Gerard đặc biệt quan tâm đến "củ cải nhỏ " được trồng ngôi làng Hackney, ngoại ô London, mà theo ông là ngọt hơn nhiều so với loại to. Những người giàu thời kỳ cận đại rất thích các loại trái cây và rau quả lạ nhập khẩu từ châu Âu như một cách khoe khoang, và củ cải turnip không ngoại lệ. Khoảng thời gian đó, bác sĩ Thomas Moffett háo hức viết về những củ cải đỏ như máu mà ông đã ăn ở Praha, loại củ cải “tinh tế” đến mức chính hoàng đế đã trồng chúng.

Một nhà thực vật học khác, John Parkinson, đã viết vào năm 1629 rằng nhờ vị ngọt của mình mà củ cải “rất được coi trọng và thường được xem là mỹ vị trên bàn ăn của những người đàn ông thượng lưu”.

Nhiều cây viết lúc bấy giờ cũng ca ngợi công dụng y tế của chúng. Củ cải turnip được coi là nguồn thực phẩm bổ dưỡng, giúp phục hồi cơ thể – mặc dù đôi khi chúng khiến ta bị đầy bụng.

Vậy thì điều gì đã khiến củ cải turnip vắng mặt khỏi “bàn ăn của những người đàn ông thượng lưu”? Các nhà sử học Frances Dolan và Mark Overton chỉ ra việc dùng củ cải làm thức ăn chăn nuôi và phương pháp canh tác luân canh chính là câu trả lời.

Ngay cả khi đã ca ngợi củ cải turnip ở ngôi làng Hackney, bác sĩ Gerard vẫn lưu ý rằng “những người nghèo ở xứ Wales” buộc phải ăn sống chúng trong thời kỳ khó khăn. Cho đến thời điểm này, cả người giàu và người nghèo ở Anh đều có thể ăn củ cải. Việc luân canh cây trồng có hệ thống bắt đầu diễn ra - người nông dân tiêu thụ củ cải turnip như một trong những loại thực phẩm cung cấp chất dinh dưỡng chính. Củ cải turnip không còn là một loại của ngon vật lạ, mà đã trở thành loại thực phẩm phổ biến.

Củ cải đã được dùng làm thức ăn cho động vật từ thời cổ đại, mặc dù nhà tự nhiên học La Mã Pliny Già nhấn mạnh rằng chúng vẫn tốt cho sức khỏe con người. Từ cuối thế kỷ 17, việc trồng củ cải mùa đông để làm thức ăn cho gia súc ngày càng trở nên phổ biến. Ngoài ra, có thể dùng củ cải thối làm phân hữu cơ bón cho đất - điều này khiến chúng bị giới quý tộc xem thường. Đồng thời, họ bắt đầu chuyển sự chú ý sang các loại rau củ mới từ châu Mỹ, như khoai tây và khoai lang.

Củ cải turnip không phải là trường hợp duy nhất bị “thất sủng". Có các loại rau ăn củ khác hiện ít được biết đến nhưng đã từng được ưa chuộng - rễ ngọt (skirrets) và hoa nhím biển (eryngoes) - dần dần biến mất khỏi chế độ ăn của người Anh. Củ cải vàng và cà rốt ít được sử dụng hơn trong các món ngọt một phần do sản lượng đường tăng nhanh, đầu bếp chuyển sang dùng đường làm nguyên liệu tạo vị ngọt trong món ăn.

Củ cải turnip đã không giữ được vị thế của mình trong ba thế kỷ qua. Chính các chuỗi cung ứng thực phẩm toàn cầu đã giúp người Anh không cần phải ăn - hay sản xuất nhỏ lẻ - các loại cây trồng như củ cải, nhưng cũng chính nó giờ đây đã đẩy người Anh vào tình trạng thiếu hụt rau củ tươi như hiện tại, và phải cân nhắc về việc có nên thêm củ cải vào thực đơn bữa ăn hằng ngày của mình hay không.