Gần đây, hai nhà khoa học người Ý tuyên bố rằng họ đã khám phá những công trình có tuổi đời 38.000 năm bị chôn vùi bên dưới các kim tự tháp. Tuyên bố này đã vấp phải sự hoài nghi từ các chuyên gia trong ngành khảo cổ.

Những ngày qua, cư dân mạng xôn xao bàn tán và lan truyền câu chuyện về một thành phố bí mật nằm dưới quần thể kim tự tháp tại Giza (Ai Cập). Một nhóm nghiên cứu với người dẫn đầu là nhà hóa học hữu cơ đã nghỉ hưu Corrado Malanga và cựu chuyên gia viễn thám Filippo Biondi tuyên bố rằng họ đã phát hiện và tái dựng những công trình khổng lồ 38.000 năm tuổi nằm sâu dưới Kim tự tháp Khafre.

Trong buổi họp báo tại Ý, Malanga và Biondi cho biết công cụ hỗ trợ họ là một phương pháp độc quyền mới phát triển giúp diễn giải tín hiệu Radar khẩu độ tổng hợp (SAR). Nhờ vậy, họ phát hiện được những cấu trúc nằm sâu 2 km dưới Kim tự tháp Khafre. Theo hai tác giả, dưới đó có tám hầm, bao quanh chúng là các đường xoắn ốc kết nối hai cấu trúc hình khối cao 90 m. Phía trên hầm là năm cấu trúc liên kết với nhau bằng các lối đi. Sử dụng bản tái hiện do AI tạo ra, nhóm nghiên cứu đặt giả thuyết rằng những cấu trúc này thuộc về một thành phố cổ xưa trong truyền thuyết, hay thậm chí một cấu trúc phát điện thời tiền sử (trạm phát điện).

Những lời đồn đại về cấu trúc ẩn dưới cao nguyên Giza không phải điều gì mới mẻ. Ý tưởng này đã xuất hiện từ thời sử gia Hy Lạp cổ đại Herodotus (thế kỷ V TCN) và thỉnh thoảng lại tái xuất trong suốt thời Trung cổ và Phục hưng. Đặc biệt, những ý tưởng này vô cùng phổ biến trong giới học giả Pháp vào thế kỷ 19 và nổi lên lần nữa trong thế kỷ 20, khi nhà ngoại cảm người Mỹ Edgar Cayce truyền bá câu chuyện về một tòa nhà lưu trữ hồ sơ bí mật bị chôn vùi bên dưới quần thể kim tự tháp. Thuyết trạm phát điện do người ngoài hành tinh thiết lập cũng được lan truyền trong giới ngụy khoa học. Đây là một phần của thuyết âm mưu có phạm vi rộng hơn, quy các công trình kiến trúc cổ đại ấn tượng do người ngoài hành tinh thực hiện.

Phiên bản mới nhất của thuyết âm mưu kim tự tháp đã thu hút được sự chú ý của công chúng vì các tác giả có uy tín khoa học. Trong quá khứ, Malanga và Biondi đã xuất bản một bài báo được bình duyệt về cấu trúc bên trong Kim tự tháp Khafre. Mặc dù tuyên bố giật gân này chưa được hội đồng chuyên gia xem xét, và một trong hai nhà nghiên cứu vốn là tác giả của nhiều cuốn sách về người ngoài hành tinh, sự kết hợp giữa bằng cấp và một công nghệ được cho là mới đã khiến công chúng quan tâm cao độ. Câu chuyện này lan nhanh trên các mạng xã hội và được nhiều người nổi tiếng về thuyết âm mưu và chỉ trích giới khảo cổ học chính thống tích cực chia sẻ.

“Các tuyên bố này được công chúng đón nhận, những người đã sẵn niềm tin vào những tin tức như vậy từ những tuyên bố xưa cũ về các căn buồng kỳ bí ẩn dưới kim tự tháp. Và [những tuyên bố này] có vẻ đáng tin vì tổ hợp nghiên cứu được bình duyệt và bằng cấp của các học giả” – theo tiến sĩ Flint Dibble, nhà khảo cổ học và nhà truyền thông khoa học được kính trọng, người đứng đầu các dự án lập bản đồ kỹ thuật số 3D cho một cuộc khai quật lớn tại Abydos (Ai Cập).

Các chuyên gia khác cũng chỉ ra giả thuyết về thành phố đã mất sử dụng một công nghệ chưa được kiểm chứng, cấu thành giả thuyết dựa trên trí tưởng tượng và mâu thuẫn với các dữ liệu khảo cổ hiện có về khu vực này.

Kim tự tháp Khafre (2520–2494 TCN) đằng sau Tượng Nhân sư. Nguồn: shutterstock
Kim tự tháp Khafre (2520–2494 TCN) đằng sau Tượng Nhân sư. Nguồn: shutterstock

Sử dụng công nghệ để tìm hiểu bên dưới các kim tự tháp


Đầu tiên, các phương pháp quét mặt đất bên dưới cao nguyên Giza chưa bao giờ được khẳng định hay kiểm chứng, cũng chưa từng được xác minh độc lập – tiến sĩ Dibble và nhà khảo cổ học đại chúng Milo Rossi giải thích. Radar khẩu độ tổng hợp chỉ phát hiện được tối đa 2 m dưới lòng đất trong các điều kiện tương tự. Vì thế, thật khó tin khi SAR đang cung cấp thông tin đáng tin cậy về các cấu trúc cách bề mặt 2.000 m.

Nói rõ hơn, Malanga và Biondi không khám phá ra cách thức mới mẻ nào để tìm thấy cấu trúc sâu 2 km dưới lòng đất. Thay vào đó, họ chia sẻ về một phương pháp mới để diễn giải tín hiệu radar khẩu độ tổng hợp. Nếu so sánh các hình ảnh của tín hiệu radar được công bố trong báo cáo với các bản tái hiện mà chúng tạo ra, thì rõ ràng việc diễn giải hình ảnh đã được thêm thắt rất nhiều. Công nghệ này không cho phép các nhà khoa học tạo ra toàn bộ mô hình 3D hoặc tạo ra các loại mặt cắt ngang được mường tượng trong bản tái hiện.

Nhiều học giả uy tín khác cũng chỉ trích phát hiện này. Giáo sư Lawrence B. Conyers, chuyên gia về radar xuyên đất tại Đại học Denver (Mỹ), chia sẻ rằng những tuyên bố về một thành phố là “quá mức cường điệu”. Nhà khảo cổ học Ai Cập, tiến sĩ Zahi Hawass gọi những tuyên bố này là “vô căn cứ”. Ông lưu ý rằng Hội đồng Cổ vật Ai Cập không cấp phép cho loại nghiên cứu này diễn ra tại Kim tự tháp Khafre.

Tiến sĩ Sarah Parcak, người sử dụng hình ảnh vệ tinh tiên tiến để cải thiện hiểu biết của chúng ta về khảo cổ học Ai Cập, nói: “Tôi có thể khiến bất kỳ hình ảnh vệ tinh nào trông như ý muốn nếu chỉnh sửa đủ... Tôi nghĩ những người đó [Malanga và Biondi] đã làm thế. Họ diễn giải sai dữ liệu. Và hình ảnh vệ tinh... dữ liệu SAR không thể xuyên qua đá, chấm hết”.

Ngập tràn trong nước

Đáng lo ngại hơn, nghiên cứu này đã tránh né tất cả dữ liệu về cao nguyên Giza đã được hàng bao thế hệ nhà khoa học thu thập tỉ mỉ trong hai thế kỉ qua. Tất cả những nghiên cứu này đều được kiểm chứng, trong một số trường hợp được xác nhận thông qua khai quật và khoan vào nền đá. Những bằng chứng tích lũy này vô cùng có sức nặng, chúng đã mở mang cho chúng ta về tình hình bên dưới kim tự tháp, cách kim tự tháp được xây dựng và thời điểm chúng được xây dựng.

Dữ liệu liên quan nhất ở đây là mực nước ngầm bên dưới Giza. Một nghiên cứu chuyên sâu do Sharafeldin và cộng sự thực hiện vào năm 2019 đã phát hiện mực nước ngầm nơi đây chỉ cách bề mặt cao nguyên vài chục mét. Mực nước ngầm gần như vậy có nghĩa là ngay cả ngày nay, Tượng Nhân sư và các tượng đài khác đang dần bị xói mòn do nước từ dưới lòng đất đôi khi thấm lên. Từ đây suy ra, nếu thực sự có công trình lớn nào nằm sâu dưới 2.000 m thì chúng sẽ là một phần của thành phố dưới nước. Tương tự như thành phố Atlantis huyền thoại đã chìm xuống đáy biển.

Nước là một phần quan trọng giúp chúng ta hiểu được quá trình xây dựng kim tự tháp. Những công trình này được khởi công ngay sau khi thời kỳ ẩm ướt của châu Phi kết thúc. Lượng nước mưa lớn hơn khiến sa mạc Sahara giống như một thảo nguyên xanh tươi. Nghiên cứu gần đây của Sheisha và cộng sự vào năm 2022 cho thấy vào thời kỳ xây dựng kim tự tháp, nhánh Kufu của sông Nile kéo dài tới tận cao nguyên Giza, tạo điều kiện thuận lợi cho việc vận chuyển các loại đá cần thiết cho quá trình xây dựng. Chúng ta không cần người ngoài hành tinh khi có nước hỗ trợ.

Nguồn:

Nationalgeographic

Bài đăng KH&PT số 1341 (số 17/2025)