Tác động AI lên giáo dục: Một tầm nhìn toàn diện từ các sự kiện về công nghệ giáo dục

Làm gì trước sự “xâm lấn” áp đảo của AI?

Đó là lý do mà tâm điểm của hai sự kiện lớn nhất ngành công nghệ giáo dục thế giới, ISTELive 25 và Hội nghị thường niên ASCD 25, diễn ra từ ngày 29/6 đến ngày 2/7/2025 tại Trung tâm Hội nghị Henry B. Gonzalez, đều tập trung vào AI.

Việc quy tụ hơn 1.000 diễn giả và 30.000 khách tham dự từ mọi nơi trên thế giới cho thấy không chỉ những quốc gia phát triển, được coi là trung tâm của công nghệ mới mà các quốc gia đang phát triển nằm ở vùng biên của công nghệ cũng đều quan tâm đến các xu hướng mới của công nghệ trong giáo dục, đặc biệt là AI.

Có thể thấy dấu ấn của AI và các công nghệ khác trong các khu vực trưng bày. Khu vực Innovation Arcade, nằm ở tầng 3 của Trung tâm Hội nghị, cho phép khách tham quan được quan sát và tìm hiểu các công nghệ giáo dục tiên tiến bằng cách khám phá những khả năng không giới hạn của trí tuệ nhân tạo (AI), thực tế tăng cường (AR) và thực tế ảo (VR).

Ngoài AI, hội nghị còn có nhiều khu vực và hoạt động trọng tâm khác với đủ mọi giải pháp và phưong thức mới trong giáo dục, cho phép người tham gia chơi game, kết nối với các nhà giáo dục, đồng thời khám phá các chiến lược giảng dạy sáng tạo để đưa sức mạnh của game vào lớp học.

Chủ đề nổi bật nhất tại cả hai sự kiện năm nay là ứng dụng AI trong giáo dục. Google for Education, một trong những nhà tài trợ chính, đang giới thiệu các công cụ và giải pháp AI đổi mới nhằm nâng cao sự gắn kết của học sinh, thúc đẩy đổi mới và cải thiện việc dạy và nghiên cứu. Các giải pháp AI của Google hỗ trợ học tập toàn diện và đảm bảo an toàn cho khuôn viên trường học, từ việc cá nhân hóa việc học 24/7 đến chuẩn bị bài giảng hợp lý và hỗ trợ theo thời gian thực.

Google for Education cũng nhấn mạnh vai trò của AI trong việc thay đổi việc dạy và học. Tại gian hàng, Google trình bày cách các công cụ mới ra mắt như như Gemini, NotebookLM, và Google Classroom giúp tăng cường cả việc dạy và học bằng cách tích hợp liền mạch vào các bài học của học sinh để thúc đẩy kiến thức về AI và hỗ trợ hướng dẫn cá nhân hóa với mô hình “The Gemini School” (trường học AI).

Có thể thấy dường như một thế giới mới đang được tạo ra từ các công nghệ mới với tốc độ nhanh hơn những công nghệ đã có trước đây. Rất nhiều nhà giáo dục cho rằng việc tận dụng công nghệ mới sẽ phụ thuộc vào việc liệu các trường học tại Mỹ hay tại bất cứ quốc gia nào khác trên thế giới có thể đón nhận sự thay đổi mà không loại bỏ sự sáng tạo và các kỹ năng cần thiết để điều hướng nó hay không.

Thầy Pedro Noguera, hiệu trưởng trường Giáo dục Rossier, ĐH Nam California, trích dẫn cảnh báo từ Yuval Noah Harari và Eckhart Tolle về AI có thể ảnh hưởng đến tâm lý con người hoặc, thậm chí làm chệch hướng nền văn minh, và nêu thực tế là trẻ em đang đọc ít sách hơn và phụ thuộc nhiều hơn vào tóm tắt trong khi khả năng đọc viết là nền tảng cho việc học, ví dụ để có khả năng tập trung, suy nghĩ khái quát hay để áp dụng những gì đã học vào các bối cảnh khác nhau.

Tuy nhiên, ông cũng nêu ưu điểm của các công nghệ mới qua câu hỏi “Có bao nhiêu người trong số các thầy cô dựa vào GPS để đi du lịch, và có bao nhiêu người trong số các thầy cô không thể di chuyển mà không có nó? … Có bao nhiêu người trong số các thầy cô từng thuộc lòng số điện thoại của hàng chục người, và bây giờ chỉ biết số của mình? Công nghệ có thể giải phóng chúng ta để làm những việc khác”.

Với suy nghĩ như vậy thầy Noguera đặt câu hỏi “Các thầy sẽ cho học sinh của chúng ta làm gì khi các em có nhiều thời gian hơn so với trước đây? Đó có phải là sáng tạo nhiều hơn không? Sự sáng tạo là một trong những thứ sẽ bị AI thách thức, vì chúng ta mất khả năng tập trung khi càng phụ thuộc vào mạng xã hội. Chúng ta dễ bị mất tập trung hơn. Sự sáng tạo đòi hỏi sự tập trung, khả năng suy nghĩ và phản ánh”.

Theo quan điểm của thầy Noguera, sức mạnh của những công cụ mới như AI đòi hỏi sự cẩn thận tuyệt đối và đặt gánh nặng lên vai các nhà giáo dục để đào tạo những thế hệ sử dụng chúng. Các nhà giáo dục có thể tận dụng các công nghệ mới tăng cường tính cá nhân hóa trong việc dạy và học, mang đến cho học sinh những trải nghiệm trong thế giới ảo mà các em không thể có được và có thể hỗ trợ các học sinh có nhu cầu học hỏi và đối diện với thách thức theo những cách khác nhau.

Mặt khác, thầy Noguera cũng cho rằng trong một thế giới tràn ngập AI, trí tuệ cảm xúc và sáng tạo sẽ ngày càng trở nên có giá trị. Vì vậy các trường học, các thầy cô nên đem lại những khoảng thời gian dành cho vui chơi tự do và nghệ thuật để kích thích trí tuệ cảm xúc và sự sáng tạo của trẻ em.

Ba trụ cột chính của bức tranh “Weave Your Impact”

Những trao đổi tại Trung tâm Hội nghị Henry B. Gonzalez cho thấy nhiều băn khoăn, nhiều lo ngại và cũng nhiều cái nhìn lạc quan về tác động của các công nghệ mới nổi lên môi trường giáo dục. Những gì diễn ra cho thấy, ngành giáo dục sẽ không thể chỉ khư khư lấy cách tiếp cận quen thuộc trong giảng dạy mà không tận dụng những thế mạnh của AI cũng như không tạo ra cho học sinh năng lực đứng vững trước cám dỗ của AI.

Do đó, một trong những hoạt động ý nghĩa của hội nghị giáo dục và công nghệ ISTE Live 2025 là mỗi nhà giáo dục được mời chọn những dải ruy băng màu sắc và cùng “dệt” một bức tranh mang tên “Weave Your Impact” (Dệt nên tác động của bạn). Hoạt động này mang đến một tầm nhìn toàn diện về giáo dục trong thời kỳ AI, không chỉ tập trung vào kiến thức mà còn hướng tới việc nuôi dưỡng những phẩm chất thiết yếu cho con người trong kỷ nguyên số.

Triết lý này nhấn mạnh ba trụ cột chính: Nuôi dưỡng sự gắn kết cộng đồng (Cultivate Belonging); Kết nối việc học với người học (Connect Learning to the Learner); Đảm bảo sự công bằng (Ensure Equity). Đây là những nền tảng vững chắc để giáo dục có thể phát huy tối đa tác động tích cực trong một thế giới ngày càng phức tạp và tự động hóa.

Đây có phải là một “lối thoát”, một đường đi phù hợp với giáo dục trong thời đại AI hay không? Sẽ có nhiều người đặt câu hỏi nhưng có lẽ, triết lý này cũng có thể giúp các nhà giáo dục suy ngẫm và tìm ra một giải pháp thích hợp với mình:

Trong một xã hội mà các kết nối ảo ngày càng phổ biến, việc tạo ra một môi trường học tập an toàn, đáng tin cậy và mang lại cảm giác “thuộc về một nơi nào đó” là vô cùng quan trọng. Các nhà giáo dục tại ISTE Live 2025 được khuyến khích ưu tiên xây dựng những nền văn hóa lớp học nơi học sinh cảm thấy được chấp nhận, được hỗ trợ, và có thể phát triển các kỹ năng xã hội-cảm xúc như đồng cảm (Empathy) và hợp tác (Collaboration).

● Đồng cảm: Khả năng hiểu và chia sẻ cảm xúc của người khác là phẩm chất cốt lõi giúp con người tương tác hiệu quả, đặc biệt khi AI đảm nhiệm các công việc lặp đi lặp lại.

● Hợp tác: Làm việc cùng nhau để đạt được mục tiêu chung sẽ là chìa khóa cho sự đổi mới và giải quyết vấn đề phức tạp.

● An toàn (cảm xúc): Tạo ra một không gian nơi học sinh cảm thấy thoải mái thể hiện bản thân, chấp nhận rủi ro và học hỏi từ những sai lầm.

Thời kỳ AI đòi hỏi một cách tiếp cận giáo dục linh hoạt và cá nhân hóa hơn. Các nhà giáo dục cần đặt kỳ vọng cao vào mọi học sinh và điều chỉnh hướng dẫn để đáp ứng nhu cầu và sở thích độc đáo của từng cá nhân. Điều này bao gồm việc sử dụng các công nghệ tác động và phương pháp khác biệt hóa để tăng cường sự tham gia và thúc đẩy tiến bộ hướng tới sự thành thạo.

● Học tập cá nhân hóa: Điều chỉnh nội dung và phương pháp giảng dạy để phù hợp với tốc độ và phong cách học tập của mỗi học sinh, tận dụng sức mạnh của AI để phân tích dữ liệu và gợi ý lộ trình học tập tối ưu.

● Kỳ vọng cao: Tin tưởng vào tiềm năng của mọi học sinh, khuyến khích tư duy phát triển (Growth Mindset) rằng mọi khả năng đều có thể được rèn luyện và phát triển.

● Tiếng nói học sinh: Đánh giá cao và kết hợp các quan điểm, sở thích của học sinh vào quá trình học tập, giúp họ cảm thấy được trao quyền và làm chủ việc học (Agency).

● Gắn kết: Đảm bảo cơ hội công bằng và sự tham gia tích cực, thúc đẩy mối quan hệ tích cực giữa học sinh và nhà giáo dục.

Tại ISTE Live 2025, tầm quan trọng của việc đảm bảo công bằng trong giáo dục được nhấn mạnh. Các nhà giáo dục cần có sự nhạy cảm và hiểu biết về văn hóa, xã hội của học sinh, xây dựng dựa trên bản sắc, điểm mạnh và nguồn gốc đa dạng của họ. Điều này đồng nghĩa với việc loại bỏ các rào cản đối với việc học, đặc biệt đối với những học sinh đến từ các hoàn cảnh có tính lịch sử bị thiệt thòi.

● Phản ứng văn hóa: Tôn vinh và xây dựng dựa trên nền tảng văn hóa đa dạng của học sinh, giúp họ kết nối kiến thức mới với kinh nghiệm sống của mình.

● Hòa nhập: Chấp nhận các quan điểm và cách tiếp cận đa dạng, tạo ra một môi trường mà mọi học sinh đều cảm thấy được chào đón và có thể phát triển.

● Tư duy phản biện và sáng tạo: Khuyến khích phân tích, đánh giá, giải quyết vấn đề và nuôi dưỡng trí tưởng tượng, tư duy đổi mới. Đây là những kỹ năng mà AI khó có thể thay thế và sẽ là lợi thế cạnh tranh trong tương lai.

● Kiên cường: Hỗ trợ học sinh vượt qua những thách thức, giúp họ phát triển khả năng thích nghi và phục hồi sau thất bại.

Tác động của giáo dục trong thời kỳ AI không chỉ nằm ở việc truyền đạt kiến thức công nghệ, mà còn ở việc nuôi dưỡng những con người toàn diện, có khả năng tư duy, cảm nhận, hợp tác và thích nghi. Bằng cách tập trung vào sự thuộc về, cá nhân hóa và công bằng, các nhà giáo dục trên toàn thế giới đang cùng nhau “dệt nên” một bức tranh toàn diện, tạo ra một hệ sinh thái giáo dục bền vững, trao quyền cho thế hệ tương lai không chỉ để tồn tại mà còn để phát triển mạnh mẽ và định hình một thế giới tốt đẹp hơn trong kỷ nguyên AI.