Ivan Pavlov – người tìm ra định luật phản xạ có điều kiện

Ivan Petrovich Pavlov (1849 – 1936) sinh ra tại Ryazan, Nga. Năm 1870, Pavlov từ bỏ sự nghiệp tôn giáo mà ông đã chuẩn bị để dấn thân vào khoa học. Pavlov có tầm ảnh hưởng rộng lớn trong lĩnh vực sinh lý học khi nghiên cứu cơ chế hoạt động của hệ thống tiêu hóa ở động vật có vú. Những khám phá của ông về quy luật hình thành phản xạ có điều kiện đã mở đường cho một phương pháp nghiên cứu hành vi mới, khách quan hơn, theo Nobel Prize.

Năm 1904, Pavlov được nhận giải thưởng Nobel Sinh lý học và Y khoa cho những nghiên cứu tiên phong về cách thức hoạt động của hệ tiêu hóa. Cho đến khi Pavlov bắt đầu nghiên cứu kỹ vấn đề này, hiểu biết của chúng ta về quá trình tiêu hóa bên trong dạ dày khá mơ hồ.

Trong khi Pavlov nghiên cứu để khám phá bí mật của hệ tiêu hóa, ông cũng nghiên cứu những hiện tượng liên quan, chẳng hạn như tiết nước bọt.

Khi con chó nhìn thấy thức ăn, nước bọt của nó sẽ bắt đầu tiết ra từ các tuyến nước bọt nằm ở sau khoang miệng. Nước bọt giúp thực phẩm dễ nuốt hơn, đồng thời chứa các enzyme làm phá vỡ một số hợp chất nhất định trong thức ăn. Ví dụ, enzyme amylase trong nước bọt của người có khả năng xử lý hiệu quả tinh bột.

Pavlov bắt đầu quan tâm đến việc nghiên cứu phản xạ khi ông nhìn thấy những con chó chảy nước dãi mà không cần nhìn thấy thức ăn. Nguyên nhân là chúng đã phản ứng lại với áo choàng phòng thí nghiệm. Mỗi khi cho chó ăn, Pavlov đều mặc trang phục này. Vì vậy, những con chó phản ứng như thể chúng sẽ được cho ăn bất cứ khi nào nhìn thấy áo choàng phòng thí nghiệm.

Trong một loạt thí nghiệm sau đó, Pavlov gõ tiếng chuông khi cho chó ăn. Những con chó sẽ học được cách kết nối âm thanh của tiếng chuông với thức ăn. Một thời gian sau, chúng sẽ chảy nước dãi mỗi khi nghe thấy tiếng chuông.

Phản xạ là cách chúng ta phản ứng lại các tác nhân kích thích theo một cách nào đó. Nếu một chùm ánh sáng chiếu vào mắt chúng ta, đồng tử mắt sẽ co lại. Khi bác sĩ gõ nhẹ vào đầu gối, chúng ta sẽ tự động đá chân ra. Những phản xạ này được gọi là phản xạ không điều kiện – hành động theo bản năng. Trường hợp chó nhỏ dãi khi nhìn thấy thực phẩm cũng là phản xạ không điều kiện.

Pavlov phát hiện ra rằng, những yếu tố tác động từ môi trường bên ngoài trước đây không gây ra một phản xạ nhất định (chẳng hạn như tiếng chuông) thông qua kinh nghiệm có thể kích hoạt một phản xạ nào đó (tiết nước bọt). Loại phản ứng hình thành từ trải nghiệm học tập được gọi là phản xạ có điều kiện.

Động vật thường học cách kết nối với những tác nhân kích thích có liên quan đến sự sống còn của chúng. Sự ác cảm với một loại thức ăn là một ví dụ về phản xạ có điều kiện. Nếu một con vật ăn thực phẩm có hương vani, sau đó tiếp tục ăn một chất độc không mùi, không vị dẫn đến tình trạng bị nôn mửa, con vật này sẽ không muốn ăn loại thức ăn có hương vani trong lần tiếp theo.