Công thức nấu ăn lâu đời nhất?

Các video hướng dẫn nấu ăn, blog công thức nấu ăn và sách dạy nấu ăn được sản xuất hàng loạt có thể là những phát minh tương đối gần đây, nhưng thực ra, tổ tiên chúng ta cũng là những người thích nấu ăn. Các nhà khảo cổ học đã tìm thấy tàn tích của thực phẩm giống với thực phẩm của chúng ta trên khắp thế giới, từ dấu vết của cháo cháy trên các nồi thời kỳ đồ đá đến bánh mì ở Ai Cập cổ đại. Tuy nhiên, trong phần lớn lịch sử, nấu ăn là một nghệ thuật được truyền miệng và ít khi được ghi chép lại bằng văn bản.

Vậy công thức nấu ăn lâu đời nhất được biết đến cho tới nay là công thức nào?

Câu trả lời quay ngược thời gian về một trong những nền văn minh lâu đời nhất, mặc dù công thức nấu ăn của họ có vẻ hơi khác so với công thức mà chúng ta thấy ngày nay.

Mặc dù điều này có vẻ hiển nhiên đối với các công thức nấu ăn hiện đại, nhưng việc xác định một tài liệu cổ có phải là công thức nấu ăn hay không lại là thách thức lớn đối với các nhà khảo cổ học. Theo Farrell Monaco - nghiên cứu sinh tiến sĩ và là nghiên cứu viên danh dự tại Đại học Leicester, người chuyên nghiên cứu về các loại bánh mì thời La Mã cổ đại, thì “công thức nấu ăn” như chúng ta biết ngày nay thực chất là một phát minh hiện đại.

Theo Monaco, các hướng dẫn nấu ăn thời cổ đại thường không có định lượng và đơn vị đo lường như sách dạy nấu ăn ngày nay; những công thức được đo lường chính xác chỉ trở nên phổ biến trong vài trăm năm gần đây. Ngoài ra, các phương thuốc cổ thường chứa những thành phần có thể ăn được, khiến việc xác định liệu danh sách nguyên liệu là dành cho ẩm thực hay y học càng trở nên khó khăn. Thêm vào đó, một số từ trong các công thức cổ không thể dịch được, và một số từ khác lại dùng để chỉ những nguyên liệu không còn tồn tại. Vấn đề này khiến cho việc xác định liệu một văn bản cổ có phải là hướng dẫn nấu ăn hay không thực sự là một nhiệm vụ đầy thử thách.

Thực tế, những gì chúng ta biết ngày nay là “công thức cổ nhất” đã không được nhận diện như vậy trong một thời gian dài. Khi bốn tấm bảng đất sét Babylon được chuyển đến Đại học Yale vào đầu những năm 1900, các nhà khảo cổ đã phải vật lộn để dịch chữ viết hình nêm mà chúng chứa đựng. Những tấm bảng này, mỗi tấm có kích thước tương đương một chiếc iPad mini, có niên đại khoảng năm 1730 trước Công nguyên, và được viết tại khu vực nay thuộc miền Nam Iraq.

Năm 1945, học giả Mary Hussey cho rằng những tấm bảng này là công thức nấu ăn, nhưng các đồng nghiệp trong lĩnh vực này lại chế giễu bà và tin rằng chúng hẳn là hỗn hợp thuốc hoặc thuốc giả kim.

“Chế biến thực phẩm là một trong những công nghệ thầm lặng như vậy”, Gojko Barjamovic - giảng viên cao cấp và học giả nghiên cứu cao cấp về Assyriology (nghiên cứu về nền văn minh Assyriology tại Yale, nói với Live Science. Ông giải thích rằng trong phần lớn lịch sử, các công thức nấu ăn được truyền qua nhiều thế hệ, thường là thông qua phụ nữ, vì vậy các nhà khảo cổ học không tin rằng các công thức nấu ăn được viết ra từ thời Lưỡng Hà lại vẫn tồn tại

Nước dùng cổ xưa, bánh nướng và món hầm

Vào những năm 1980, nhà khảo cổ học Jean Bottéro đã xác nhận các tấm bia Babylon thực sự là công thức nấu ăn. Tuy nhiên, ông tuyên bố rằng thực phẩm được mô tả trên các tấm bia này không ăn được. Mãi cho đến gần đây, các công thức nấu ăn này mới được xem xét lại.

Barjamovic đã làm việc với một nhóm liên ngành tại Harvard để dịch và tái tạo các công thức nấu ăn. Đây là một thách thức không nhỏ, vì nhiều tấm bảng đã bị hỏng, khiến cho chúng trở nên rất khó đọc. Mặc dù một số nguyên liệu quan trọng trên các tấm bia không thể dịch được, nhưng nhóm của Barjamovic đã có thể lấp đầy những khoảng trống để tái tạo lại các món ăn cổ đại.

Họ phát hiện ra rằng các tấm bia có hướng dẫn nấu nước dùng, một chiếc bánh nhân chim hót, lúa mì xanh, 25 loại món hầm chay và thịt, và một số loại động vật có vú nhỏ đã nấu chín. Theo nhiều cách, các công thức nấu ăn giống với thực phẩm hiện đại của Iraq, với các thành phần như thịt cừu và rau mùi. Nhưng chúng cũng bao gồm một số thành phần có thể gây khó chịu cho một số khẩu vị, chẳng hạn như máu và động vật gặm nhấm đã nấu chín.

Mặc dù một tấm bia chứa các hướng dẫn chi tiết với các phép đo, nhiều công thức của người Babylon cổ đại lại không giống với những công thức chi tiết mà chúng ta quen thuộc ngày nay. Một công thức viết: “Thịt được sử dụng. Bạn chuẩn bị nước. Bạn thêm muối tinh, bánh lúa mạch khô, hành, hành tây Ba Tư và sữa. Bạn nghiền nát và thêm tỏi tây và tỏi.”

Những tấm bảng này là công thức nấu ăn lâu đời nhất được biết đến và cũng không có công thức nấu ăn nào xuất hiện sau chúng trong một thời gian dài.

“Chúng như một hòn đảo nhỏ thú vị của kiến thức về các truyền thống ẩm thực từ một nơi cụ thể vào một thời điểm cụ thể,” Barjamovic nói.

Monaco cho biết, việc nghiên cứu những công thức nấu ăn cổ xưa như thế này giúp chúng ta trân trọng thực phẩm của mình hơn và làm sáng tỏ ý nghĩa văn hóa của thực phẩm trong suốt lịch sử loài người.

“Điều này vẽ nên một đường kết nối đẹp đẽ giữa chúng ta và họ”, bà nói.

Nguồn: livescience.com