Điều gì thúc đẩy người dùng xe máy chuyển sang ô tô điện?

Sự chuyển dịch phương tiện cá nhân từ xe máy sang ô tô đang diễn ra nhanh chóng ở Việt Nam. Để hạn chế các tác động đến môi trường của quá trình chuyển dịch này, việc chuyển sang sử dụng xe ô tô điện được khuyến khích hơn xe ô tô chạy bằng nhiên liệu hóa thạch. Nhưng liệu ô tô điện đã đủ hấp dẫn với người dùng, và đâu là những yếu tố có thể thúc đẩy người dùng xe máy chuyển sang dùng ô tô điện? Nhóm tác giả từ Trường ĐH Giao thông Vận tải Hà Nội, Trường ĐH Bách khoa (ĐH Đà Nẵng) và ĐH Queensland (Australia) đã đưa ra câu trả lời trong một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Travel Behaviour and Society.

Nghiên cứu thu thập dữ liệu thực nghiệm từ việc khảo sát gần 1.000 người dùng xe máy chạy bằng nhiên liệu hóa thạch (sau đây gọi là “xe máy truyền thống”) và xe máy điện tại Hà Nội vào năm 2023. Áp dụng lý thuyết “Đẩy - Kéo - Neo” (Push - Pull - Mooring), nhóm nghiên cứu đã đưa ra một số giả thuyết về những động lực “đẩy” người dùng xe máy và “kéo” họ chuyển sang sử dụng ô tô điện và các yếu tố ràng buộc khác trong quá trình chuyển dịch này.

Nghiên cứu phát hiện sự bất tiện khi sử dụng xe máy (không thể chở nhiều người, không có nhiều chỗ để đồ hay không tiện lợi khi di chuyển đường dài…) là yếu tố thúc đẩy cả người dùng xe máy truyền thống và xe máy điện chuyển sang ô tô điện. Tuy nhiên, chỉ có người dùng xe máy điện muốn chuyển sang ô tô điện vì cho rằng ô tô điện an toàn hơn. Điều này được lý giải là ở những nơi xe máy phổ biến, người dùng thường ít để tâm đến các rủi ro khi điều khiển xe máy do họ đã quen với phương tiện này. Hơn nữa, xe máy điện vẫn thường bị cho là ít an toàn hơn so với xe máy truyền thống bởi động cơ không tạo ra tiếng ồn, trọng lượng nhẹ hơn và kết cấu yếu hơn.

Các tác giả nhận thấy “lực kéo” từ ô tô điện, bao gồm sự tiện lợi, lợi ích kinh tế và việc nâng cao hình ảnh bản thân từ việc sở hữu một chiếc ô tô điện, mạnh hơn nhiều so với “lực đẩy” từ xe máy. Lợi ích kinh tế được xác định là yếu tố thu hút lớn nhất trong bối cảnh giá xăng dầu đang gia tăng trong khi ô tô điện lại đang nhận được nhiều ưu đãi về thuế phí và giá sạc điện. Bên cạnh đó, tầm quan trọng của việc nâng cao thể diện cũng là điều dễ hiểu trong một xã hội Đông Á như Việt Nam.

Đáng chú ý, người dùng xe máy truyền thống không coi lợi ích về bảo vệ môi trường là một điểm hấp dẫn của xe ô tô điện, mà chỉ người dùng xe máy điện mới quan tâm đến yếu tố này, mà nguyên nhân có thể là do bản thân người dùng xe máy điện đã coi trọng việc bảo vệ môi trường hơn, trong khi người dùng xe máy truyền thống vẫn đề cao sự tiện lợi và lợi ích về kinh tế hơn khi lựa chọn phương tiện.

Trong số các biến kiểm soát, độ tuổi và thu nhập hộ gia đình có ý nghĩa thống kê đối với cả hai mẫu người dùng xe máy truyền thống và người dùng xe máy điện. Cụ thể, những người trẻ tuổi và có thu nhập cao hơn có ý định sử dụng ô tô điện. Những người dùng xe máy điện đang sinh sống ở các quận nội thành và có trình độ học vấn cao hơn cũng có ý định chuyển sang ô tô điện.