Thực ra, chúng vẫn “theo dõi” bạn mà chẳng cần đến nghe lén.

Đã bao giờ bạn rơi vào trường hợp nói chuyện với ai đó về một món đồ định mua và ngay hôm sau thấy hàng loạt quảng cáo về món đồ đó? Nhiều người đã nghi ngờ rằng các ứng dụng trên điện thoại đã “nghe lén” những gì họ nói. Bởi lẽ, sự xuất hiện này không phải là điều ngẫu nhiên.

Tuy nhiên, thực ra điện thoại của bạn chẳng cần phải “nghe lén”. Vì trước đó, nó đã có được cơ hội tốt để thu thập tất cả những thông tin cần thiết về chúng ta rồi.

Điện thoại theo dõi chúng ta như thế nào?

Phần lớn chúng ta thường xuyên tiết lộ thông tin cho các trang web và ứng dụng. Điều này xảy ra khi chúng ta đồng ý với một số điều khoản sử dụng nhất định, hoặc cho phép các “cookies” (các tệp được trang web người dùng truy cập tạo ra) để theo dõi hoạt động trên mạng của chúng ta.

Trong số các loại cookie, chúng ta thường thấy “cookies của bên thứ nhất” - chính là trang web mà bạn truy cập “ghi nhớ” tương tác của bạn trên trang web đó. Chẳng hạn, cookies đăng nhập giúp bạn lưu chi tiết đăng nhập để bạn không phải nhập lại thông tin vào những lần sau.

Tuy nhiên, một loại cookie khác là “cookies của bên thứ ba” do các trang web khác tạo ra chứ không phải trang web bạn đang truy cập. “Bên thứ ba” thường là công ty tiếp thị hoặc có quan hệ hợp tác với trang web hoặc ứng dụng của “bên thứ nhất”.

Các trang web và ứng dụng như Facebook có thể thu thập dữ liệu cá nhân dựa vào tương tác của chúng ta trên mạng. Nguồn: Beebom

Trang web của “bên thứ nhất” sẽ lưu trữ quảng cáo của “bên thứ ba” và cho phép họ tiếp cận các dữ liệu thu thập từ người dùng (những thứ mà bạn đã cho phép - có thể bằng cách nhấp vào một cửa sổ tự động bật lên nhìn có vẻ vô hại).

Từ đó, nhà quảng cáo có thể phác họa một bức tranh về cuộc sống của bạn: thói quen, mong muốn và nhu cầu. Những công ty này liên tục tìm cách đánh giá mức độ phổ biến của sản phẩm của họ và điều này thay đổi như thế nào dựa trên các yếu tố như độ tuổi, giới tính, chiều cao, cân nặng, công việc và sở thích của khách hàng.

Bằng cách phân loại các thông tin này, các nhà quảng cáo sẽ cải thiện các thuật toán đề xuất và sử dụng các hệ thống đề xuất để nhắm mục tiêu đến khách hàng phù hợp với quảng cáo.

Trí tuệ nhân tạo (AI) hoạt động phía sau

Một số thuật toán học máy có thể giúp các hệ thống lọc và phân tích dữ liệu của bạn, chẳng hạn như thuật toán phân nhóm, phân loại, liên kết và học tăng cường (reinforcement learning - RL).

Một tác nhân RL có thể tự học dựa trên phản hồi thu được từ các tương tác của người dùng, giống như một đứa trẻ sẽ học cách lặp lại một hành động nếu được khen thưởng khi thực hiện điều đó.

Nghĩa là, bằng cách xem hoặc nhấn “thích” một bài đăng trên mạng xã hội, bạn đã gửi một tín hiệu khuyến khích đến tác nhân RL, xác nhận rằng bài đăng trên thu hút bạn - hoặc bạn quan tâm đến người đã đăng bài. Từ đó, tác nhân RL sẽ nhận được một thông điệp về sở thích cá nhân của bạn.

Chẳng hạn, nếu bạn thường xuyên “thích” các bài đăng về “chánh niệm” (mindfulness) trên một nền tảng xã hội, hệ thống đó sẽ học cách gửi cho bạn các quảng cáo của các công ty có thể cung cấp các sản phẩm và nội dung liên quan.

Các đề xuất quảng cáo cũng có thể dựa trên các dữ liệu khác, chẳng hạn như:

- Các quảng cáo khác mà bạn đã nhấn vào trên nền tảng đó;

- Dữ liệu cá nhân mà bạn đã cung cấp cho nền tảng (chẳng hạn như tuổi, địa chỉ email, giới tính, địa điểm và loại thiết bị bạn sử dụng để truy cập vào nền tảng);

- Thông tin do các đối tác quảng cáo khác (mà bạn là khách hàng) chia sẻ với nền tảng;

- Những trang web hoặc nhóm mà bạn đã tham gia hoặc nhấn “thích” trên nền tảng đó;

Trên thực tế, các thuật toán trí tuệ nhân tạo (AI) có thể giúp các nhà quảng cáo thu thập nguồn dữ liệu khổng lồ và sử dụng để thiết lập toàn bộ mạng xã hội của bạn, xếp hạng những người xung quanh bạn dựa trên mức độ bạn “quan tâm” (tương tác với) họ.

Sau đó, họ có thể bắt đầu nhắm đến bạn với các quảng cáo dựa trên dữ liệu thu thập của riêng bạn cũng như từ bạn bè, các thành viên trong gia đình sử dụng chung nền tảng với bạn.

Chẳng hạn, Facebook có thể gợi ý cho bạn một sản phẩm gì đó mà bạn thân của bạn đã mua gần đây. Nó không cần phải “nghe lén” cuộc trò chuyện giữa hai người để làm được điều này.

Lựa chọn quyền riêng tư

Mặc dù các nhà cung cấp ứng dụng phải đưa ra các điều khoản rõ ràng để người dùng nắm được cách họ thu thập, lưu trữ và sử dụng dữ liệu song người dùng hiện nay phải cẩn trọng với việc cấp quyền cho các trang web và ứng dụng.

Nếu bạn nghi ngờ, hãy chỉ cấp quyền khi thật sự cần thiết. Chẳng hạn, việc cấp quyền cho phép ứng dụng WhatsApp truy cập máy ảnh và micro là hợp lý vì nếu không, ứng dụng này sẽ không thể cung cấp được một số dịch vụ của họ. Tuy nhiên, không phải ứng dụng nào cũng như vậy.

Có lẽ bạn không ngại khi nhận được các quảng cáo nhắm mục tiêu dựa trên dữ liệu của mình, và có thể thấy nó hữu ích. Nghiên cứu của các nhà khoa học ở ĐH Boston và ĐH Virginia (Hoa Kỳ) cho thấy những người có thế giới quan “thực tế” (utilitarian) hơn thường thích các đề xuất từ AI hơn các đề xuất từ con người.

Tuy nhiên, các đề xuất của AI có thể hạn chế sự lựa chọn của người dùng và giảm thiểu khả năng khám phá những thứ mới trong tương lai. Thông qua việc cung cấp cho người dùng các lựa chọn được sắp xếp dựa trên thuật toán về những gì họ sẽ xem, đọc và phát trực tuyến, các công ty hoàn toàn có thể “đóng khung” lối sống và sở thích của chúng ta trong một khuôn khổ hẹp hơn.

Làm thế nào để hạn chế bị “theo dõi”?

Để hạn chế bị theo dõi khi lên mạng, bạn có thể thử một số mẹo đơn giản như sau:

Đầu tiên, bạn nên thường xuyên kiểm tra quyền truy cập của các ứng dụng trên điện thoại.

Bên cạnh đó, bạn hãy cân nhắc cẩn thận khi một ứng dụng hoặc trang web yêu cầu bạn cấp quyền truy cập hoặc cho phép các cookie hoạt động. Nếu có thể, bạn nên hạn chế sử dụng các tài khoản mạng xã hội để kết nối hoặc đăng nhập vào các trang web và dịch vụ khác. Thay vào đó, hầu hết các trường hợp đều có lựa chọn đăng ký qua email, thậm chí là có thể sử dụng email tạm thời (burner email).

Khi đăng nhập, bạn hãy nhớ rằng chỉ chia sẻ những thông tin thực sự cần thiết. Nếu lo ngại về vấn đề quyền riêng tư, bạn có thể cân nhắc việc cài đặt mạng riêng ảo (VPN) trên thiết bị của mình. VPN sẽ giúp bạn ẩn địa chỉ IP và mã hóa các hoạt động của bạn trên mạng.

Kiểm tra quyền riêng tư

Nếu bạn vẫn nghi ngờ rằng điện thoại của mình đang “nghe lén”, bạn có thể làm một thử nghiệm sau: Vào phần cài đặt trong điện thoại và hạn chế quyền truy cập vào micro với tất cả ứng dụng. Sau đó, bạn hãy chọn một sản phẩm nào đó mà bạn chưa từng tìm kiếm trên bất kì thiết bị nào của mình, và nói to về sản phẩm đó với người khác.

Hãy lặp lại quá trình này vài lần. Nếu trong vài ngày tiếp theo, bạn không nhận được bất cứ quảng cáo nhắm mục tiêu nào thì chứng tỏ điện thoại của bạn không thực sự “nghe lén” bạn.

Bởi lẽ, nó sẽ có những cách khác để tìm hiểu suy nghĩ của bạn.

Nguồn: