Áp dụng cơ chế thử nghiệm sandbox cho fintech từ tháng Bảy

Về cơ bản, chấm điểm tín dụng là một phương pháp phân tích thống kê nhằm đánh giá mức độ uy tín tài chính và khả năng thanh toán của một cá nhân hoặc doanh nghiệp dựa trên các dữ liệu tài chính và hành vi tín dụng của họ. Một người có điểm tín dụng cao sẽ dễ dàng được duyệt vay với lãi suất ưu đãi và ngược lại. Hiện nay, chấm điểm tín dụng vẫn chưa được nhiều ngân hàng tại Việt Nam áp dụng do hạn chế về dữ liệu và năng lực kiểm soát rủi ro. Khi áp dụng chấm điểm tín dụng, nhiều cá nhân và tổ chức sẽ thu được lợi ích - chẳng hạn như rút ngắn thời gian duyệt vay, kể cả với các khoản vay không cần tài sản đảm bảo; dễ dàng tiếp cận lãi suất ưu đãi hoặc hạn mức vay cao hơn. Tuy nhiên, phương pháp này cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro, như phân biệt đối xử với các nhóm khách hàng (vì dữ liệu bị thiên vị), từ chối cho vay với những người có khả năng trả nợ nhưng thiếu lịch sử tín dụng đầy đủ, cho vay quá dễ làm tăng các "bong bóng" nợ xấu, hoặc đánh giá sai mức độ trả nợ của khách hàng dẫn đến thất thoát doanh thu.

Chia sẻ dữ liệu qua giao diện lập trình ứng dụng mở là một tập hợp các quy tắc và công cụ giúp các ứng dụng, phần mềm khác nhau kết nối và trao đổi dữ liệu với nhau dễ dàng, như một cầu nối cho phép các hệ thống “nói chuyện” với nhau. Ví dụ, các ngân hàng trong hệ thống NAPAS mở Open API với các sàn thương mại điện tử cho phép người mua và người bán thanh toán qua mã QR trên hệ thống. Công ty tài chính EVN Finance tích hợp dịch vụ cho vay tiền mặt qua Open API vào ví điện tử MoMo, giúp người dùng vay tiền ngay trên nền tảng MoMo mà không cần chuyển đổi ứng dụng. Hoặc ứng dụng Home Credit hợp tác với Tiki để cung cấp dịch vụ "mua trước, trả sau", cho phép các khách hàng trả góp trực tiếp trên nền tảng thương mại điện tử. Vấn đề chính với các hệ thống Open API là bảo mật và lọt lộ dữ liệu. Khi kết nối với nhiều đối tác bên ngoài, rủi ro lừa đảo, bị tấn công mạng hoặc gian lận tài chính sẽ tăng lên. Hơn nữa, ở Việt Nam hiện chưa có quy định, tiêu chuẩn kỹ thuật và an ninh thống nhất cho Open API, dẫn đến các hệ thống Open API đang bị phân mảng, gây ra khó khăn trong kết nối và quản lý rủi ro.

Cho vay ngang hàng là hình thức kết nối trực tiếp giữa người cho vay và người vay tiền thông qua một nền tảng trực tuyến, không cần trung gian tài chính truyền thống như ngân hàng hoặc công ty tài chính. Hình thức này giúp người vay tiếp cận vốn nhanh chóng, thủ tục đơn giản và mang lại cơ hội đầu tư với lợi nhuận cao. Tuy nhiên, nó tiềm ẩn nhiều rủi ro lớn về tín dụng, pháp lý, thanh khoản và độ minh bạch của nền tảng. Đặc biệt, những rủi ro này có thể dẫn đến mất mát tiền bạc nghiêm trọng cho các cá nhân cho vay, như trường hợp sụp đổ của hệ thống cho vay ngang hàng ở Trung Quốc hồi năm 2019, khi nhiều nhà đầu tư mất trắng hàng tỷ USD do các nền tảng phá sản hoặc lừa đảo.

Trong gần một thập kỷ qua, sự xuất hiện của các fintech đặt ra thách thức cho các cơ quan quản lý nhà nước khi chưa có quy định điều chỉnh các hoạt động này.

Chẳng hạn, một số công ty dùng các app cho vay trực tuyến đội lốt dịch vụ cho vay ngang hàng để trục lợi, dẫn đến các khoản vay với mức lãi suất cao, thậm chí vận hành theo mô hình Ponzi (lấy tiền của người sau trả cho người trước). Bên cạnh đó, các hợp đồng giữa nền tảng và bên đi vay thường thiếu ràng buộc pháp lý và cơ chế giám sát hiệu quả, tạo điều kiện cho các chủ nợ sử dụng các phương thức đòi nợ trái phép như đe dọa, cưỡng đoạt tài sản, thậm chí bắt giữ trái phép.

Vì vậy, việc triển khai ba sandbox mới trong ngành ngân hàng được kỳ vọng sẽ tạo ra những “vùng an toàn” cho cả khách hàng và các tổ chức tài chính, công ty công nghệ trong việc phát triển các sản phẩm mới. Đồng thời, sandbox cho phép các startup fintech thử nghiệm sản phẩm trong môi trường pháp lý minh bạch, giảm rủi ro pháp lý và tăng cơ hội tiếp cận vốn đầu tư.