Tổng thống Trump đề xuất cắt giảm ngân sách khoa học

Tài liệu về ngân sách cho năm tài chính tiếp theo, sẽ khởi động vào ngày 1/10 tới, do Nhà trắng công bố vào ngày thứ sáu tuần trước, cho thấy những cắt giảm lớn chưa từng có cho ngân sách khoa học liên bang. Theo tài liệu của Nhà trắng, đề xuất này có thể cắt mọi đầu tư phi quốc phòng với tỉ lệ 23%, Quỹ Khoa học quốc gia Mỹ 56%; Viện Sức khỏe quốc gia khoảng 40%; Bộ Môi trường 55%.

Trong một thông cáo báo chí, Tom Cole, một thành viên Đảng Cộng hòa và là chủ tịch của Ủy ban Thẩm định của Hạ viện, cho rằng ngân sách “đặt nền tảng cho việc phục hồi một chính phủ phục vụ người dân chứ không phải cho chính nó”.

Các chuyên gia chính sách khoa học cho rằng, việc cắt giảm ngân sách có thể là thảm họa đối với các nhà khoa học thế hệ tiếp theo. “Thông điệp từ chính sách cắt giảm ngân sách gửi đến các nhà khoa học trẻ là quốc gia này không phải là nơi dành cho bạn”, theo Michael Lubell, một nhà vật lý theo dõi chính sách khoa học tại City University of New York.

Nếu Quốc hội ban hành ngân sách này, ‘các hệ quả cho tương lai đất nước chúng ta sẽ rất thảm họa”, Sudip Parikh, người điều hành Hội vì sự tiên tiến của Khoa học Mỹ, một NGO đại diện cho các nhà khoa học, nói trong một thông cáo.

Để xuất ngân sách mới có tác động gì đến các tổ chức khoa học Mỹ?

Quỹ Khoa học quốc gia (NSF)

Theo đề xuất của tổng thống Trump, ngân sách năm 2026 cho NSF, một trong những quỹ tài trợ cho khoa học cơ bản hàng đầu thế giới có thể, rơi xuống khoảng 5 tỉ USD, một cú cắt giảm một nửa so với ngân sách năm 2024 tập trung vào khoa học khí hậu, năng lượng sạch, khoa học xã hội ‘tỉnh thức’ và kinh tế. Nó cũng có thể bao gồm cả những khoản cắt giảm lớn hơn cho các chương trình có mục tiêu hướng vào những nhóm yếu thế, khoảng 1,1 tỉ USD, tức là xấp xỉ khoảng 80% so với năm năm qua.

Dẫu tài trợ cho nghiên cứu AI và khoa học lượng tử có thể vẫn duy trì ở mức hiện tại nhưng vẫn chưa rõ là cơ quan này sẽ hoạt động như thế nào khi ngân sách vận hành bị cắt giảm 93 triệu USD, nghĩa là mất 20%. Báo chí cho rằng một nửa nhân viên của NSF có thể sẽ bị sa thải.

Viện Sức khỏe quốc gia (NIH)

Chính quyền đề xuất sắp xếp 27 viện và trung tâm của cơ quan này thành năm khu vực trọng tâm mới; giảm ngân sách cho Viện Sức khỏe quốc gia từ 48 tỉ USD năm 2025 xuống 27 tỉ USD năm 2026 - giảm khoảng 40%. Nếu được thông qua, đây sẽ là cuộc cắt giảm kinh phí lớn nhất từ trước đến nay với Viện, vốn là nhà trợ hàng đầu thế giới cho nghiên cứu y sinh.
Sẽ loại trừ toàn bộ ngân sách cho những viện tài trợ cho sức khỏe nhóm yếu thế và hợp tác quốc tế.

Những cắt giảm này “thực sự là thảm họa cho các tổ chức nghiên cứu y sinh” và nền kinh tế y sinh Mỹ, vốn phụ thuộc vào các tổ chức này.

Trung tâm Kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh (CDC)

Chính phủ xem xét cắt 1/3 trong số 9,6 tỉ USD của Trung tâm Kiểm soát và ngăn ngừa dịch bệnh (CDC) và loại đi các chương trình như chương trình ngăn ngừa mệnh mãn tính. Điều này bất chấp cam kết của Robert F. Kennedy Jr, Bộ trưởng Bộ Sức khỏe và dịch vụ nhân sinh trước đây.

Ngân sách của NASA cũng giảm 24,3% so với ngân sách năm 2025, còn18,8 tỉ USD trong năm 2026. Đây là lần cắt giảm lớn nhất từ trước cho đến nay. Bộ phận khoa học của tổ chức này, bao gồm vật lý thiên văn, khoa học hành tinh, khoa học trái đất, sẽ bị cắt giảm còn một nửa. Trong số các dự án được dự báo là sẽ bị dừng là các vệ tinh giám sát khí hậu và mang các mẫu đá từ sao Hỏa về trái đất bằng tàu vũ trụ robot. Một ý kiến cho rằng đây có thể là “một thời đại đen tối của khoa học vũ trụ tại NASA”.

Chương trình chuẩn bị cho các chuyến bay chở người vào vũ trụ cũng sẽ thay đổi đáng kể: ngân sách được đề xuất cắt giảm tài trợ cho Trạm vũ trụ quốc tế nhưng đổ nhiều tiền vào khám phá mặt trăng và sao Hỏa – gồm một tỉ USD cho các chương trình tập trung vào sao Hỏa, sự ưu tiên của chính quyền dành cho các nhà du hành vũ trụ đặt chân lên mặt trăng và sao Hỏa trước khi Trung Quốc làm được điều đó. Ngân sách đề xuất thôi sử dụng tên lửa hệ thống phóng Không gian hạng nặng sau hai chuyến bay nữa, bao gồm một chuyến đã được ấn định lịch trình đưa người lên mặt trăng vào năm 2026.

Bộ Năng lượng Mỹ (DOE)

Ngân sách đề xuất cho Bộ Năng lượng Mỹ thấp hơn năm 2025 khoảng 5 tỉ USD. Chính quyền cũng có thể cắt 15 tỉ USD tài trợ cho chương trình đầu tư cơ sở hạ tầng và việc làm, vốn được tài liệu của Nhà trắng gọi là ‘lừa đảo xanh mới”.

Bộ Môi trường

Ngân sách cho Bộ Môi trường sẽ giảm gần 55%, nghĩa là 4,2 tỉ USD, tập trung vào các chương trình tài trợ cho các dịch vụ như cơ sở hạ tầng nước. Cả ngân sách cơ quan nghiên cứu chính của Văn phòng nghiên cứu và phát triển (ORD) cũng giảm xuống 235 triệu USD, khép lại “công việc pháp lý môi trường” cũng như “nghiên cứu khí hậu” và nghiên cứu quá thận trọng” ảnh hưởng đến những quy định về sức khỏe công cộng và môi trường, theo văn bản thông báo về ngân sách của chính phủ.

Cũng vào thứ sáu tuần trước, bộ trưởng Bộ Môi trường Lee Zeldin đã thông báo là ông sẽ giải thể ORD và chuyển các nhà khoa học ở đó vào các văn phòng khác.

Cục Khảo sát Địa chất

Cục Khảo sát địa chất Mỹ, vốn nghiên cứu và giám sát các hiểm họa tự nhiên của quốc gia và những chủ đề khoa học địa chất khác, có thể sẽ mất đi 564 triệu USD tài trợ cho các chương trình khảo sát, nghiên cứu so với năm trước. Các dự án ở các trường đại học sẽ chỉ tập trung vào nghiên cứu vào năng lượng và khoáng sản.

Cơ quan Khí quyển và đại dương quốc gia (NOOA)

Ngân sách năm 2026 của NOAA có thể giảm 25%, nghĩa là xuống 1,5 tỉ USD. Tuy nhiên trên thực tế con số này có thể còn lớn hơn bởi Nhà Trắng không nêu chi tiết ngân sách cho cơ quan này mà chỉ nêu chung chung là sẽ khép lại “vô số nghiên cứu về khí hậu, dữ liệu và các chương trình tài trợ”.

Nguồn: Nature