Khảo sát 2.000 công ty trên toàn cầu, báo cáo thường niên về đầu tư vào R&D của Hội đồng châu Âu cho thấy châu Âu chiếm ưu thế trong lĩnh vực ô tô nhưng thua Mỹ trong các lĩnh vực dược phẩm, phần mềm và phần cứng máy tính.

Phòng thí nghiệm R&D về pin cho xe điện của Công ty Volkswagen. Ảnh: Volkswagen
Phòng thí nghiệm R&D về pin cho xe điện của Công ty Volkswagen. Ảnh: Volkswagen

Đầu tư tư nhân của châu Âu đã gây ấn tượng mạnh trong năm 2023 khi sức tăng đạt tới đỉnh 9,8%. Lần đầu tiên sau một thập kỷ, các công ty tư nhân ở lục địa già đã vượt qua các đối thủ của mình tại Mỹ (tăng 5,9%), và dĩ nhiên vượt qua cả Trung Quốc (tăng 9,6%).

Đây là kết quả rút ra từ báo cáo thường niên về mức đầu tư R&D trong ngành công nghiệp do nhóm chuyên gia của Hội đồng châu Âu thực hiện và công bố vào những ngày cuối năm 2024.

Mục tiêu của báo cáo này là giám sát và chấm điểm hiệu suất của các nhà đầu tư R&D công nghiệp hàng đầu châu Âu trong so sánh với các đối thủ lớn trên toàn cầu. Bắt đầu thực hiện từ năm 2004, đến nay, báo cáo thường niên của Hội đồng châu Âu luôn được các nhà nghiên cứu chính sách, các công ty tham khảo.

Để thực hiện đánh giá ở quy mô toàn cầu, nhóm nhà nghiên cứu của châu Âu đã thu thập dữ liệu và phân tích việc đầu tư cho nghiên cứu và đổi mới công nghệ ở 2000 công ty hàng đầu thuộc nhiều lĩnh vực quan trọng khác nhau, đặt trụ sở tại 40 quốc gia, trong đó có 322 công ty tại châu Âu, 681 công ty tại Mỹ, 524 công ty Trung Quốc, 185 công ty Nhật Bản và 288 công ty từ phần còn lại của thế giới, bao gồm Anh 63, Đài Loan 55, Hàn Quốc 40 và Thụy Điển 39. Tất cả các công ty này vượt trội về R&D hơn tất cả các công ty còn lại của thế giới.

Theo Ekaterina Zaharieva, một ủy viên Hội đồng châu Âu phụ trách về khởi nghiệp, nghiên cứu và đổi mới sáng tạo, thông tin tích cực nhất mà họ rút ra từ nghiên cứu này, đối với châu Âu, là trong hai năm 2022 và 2023, đầu tư vào R&D của khối tư nhân đã tăng trưởng đáng kể sau sự sụt giảm của năm 2020 và 2021.

Tuy nhiên, các tác giả trong báo cáo cũng cho thấy bức tranh đầu tư cho R&D tư nhân không hẳn là màu hồng với châu Âu. Mức đầu tư tổng thể của Mỹ đạt con số 531,8 tỉ Euro, nghĩa là hơn gấp đôi tổng số đầu tư của châu Âu. Và khi tính đến việc giảm lạm phát của Trung Quốc thì mức tăng trưởng trong đầu tư về R&D của họ về thực chất lại cao hơn cả châu Âu với 10,2%.

Nhìn chung, các công ty châu Âu chiếm 18,7% tổng mức đầu tư R&D toàn cầu, trong khi Mỹ chiếm 42,3%), Trung Quốc chiếm 17,1%, Nhật Bản 8,3%, và phần còn lại của thế giới là 13,5%.

Các khoản đầu tư lớn của châu Âu và ngay cả sức tăng trưởng có phần chậm lại của Trung Quốc cho thấy cả hai khối này vẫn đang đầu tư nhiều hơn cho R&D. Dù trong lời nói đầu báo cáo, bà Zaharieva ca ngợi sự vươn lên của châu Âu nhanh chóng hơn Mỹ hoặc Trung Quốc nhưng bà cũng nhấn mạnh là “nếu nhìn rộng cả một thập kỷ thì mức đầu tư cho R&D của khối tư nhân châu Âu tăng trưởng chậm chạp hơn các đối thủ Trung Quốc và Mỹ”. Nói cách khác, mức tăng ấn tượng của châu Âu trong năm 2023 chỉ có ý nghĩa trong bối cảnh hệ quả thảm khốc của đại dịch, khi mức đầu tư 2020-2021 ở mức ảm đạm.

Tổng mức đầu tư tư nhân vào R&D toàn cầu cũng tăng 7,8% trên danh nghĩa (4,5% được điều chỉnh theo lạm phát) trong năm 2023.

Hơn ba phần tư kinh phí cho R&D toàn cầu trong vòng một thập kỷ qua đã được tập trung vào bốn lĩnh vực là công nghệ thông tin, sức khỏe, phần mềm và ô tô/tự động hóa. Vị trí thứ năm thuộc về hóa chất trong khi lĩnh vực năng lượng vượt qua hàng không vũ trụ và quốc phòng.

Cụ thể hơn, châu Âu dẫn đầu về R&D trong lĩnh vực ô tô/tự động hóa, Mỹ vượt trội về các dịch vụ và các sản phẩm công nghệ thông tin, và sức khỏe trong khi Trung Quốc đứng thứ hai về công nghệ thông tin.

Tuy vậy trong lĩnh vực sức khỏe, vô số các tên tuổi mới đã gia nhập đường đua R&D. Đáng chú ý là gã khổng lồ công nghệ Mỹ Amazon không có mặt trong danh sách các công ty hàng đầu thế giới được báo cáo nhắc đến do không công khai báo cáo đầu tư vào R&D.

Tuy nhiên những người làm báo cáo cho biết “ước tính bảo thủ nhất của chúng tôi cũng chỉ ra là Amazon thuộc hàng top thế giới về đầu tư cho R&D”.

Báo cáo cho rằng lĩnh vực ô tô/tự động hóa là nơi châu Âu nắm sức mạnh, bởi các công ty đầu tư vào đó lượng kinh phí lớn gấp đôi so với các đôi thủ Mỹ và Nhật Bản, và gấp ba lần so với các đối thủ Trung Quốc.

Châu Âu cũng cần dè chừng với một cuộc khủng hoảng có thể diễn ra khi Trung Quốc đang nhảy vào khối ngành công nghiệp ô tô toàn cầu với vai trò là nhà sản xuất xe ô tô điện. Và các công ty ô tô Trung Quốc đang ngày một vung tiền vào kế hoạch R&D của họ, ví dụ, công ty BYD có trụ sở ở Thâm Quyến đã rót gấp đôi chi phí trong năm 2023 với số tiền lên tới 4,6 tỉ Euro, thu gần hơn nữa khoảng cách của công ty BMW, 7,6 tỉ Euro.

Tuy nhiên, cũng cần chú ý là các mức thuế từ chính quyền Mỹ mới dưới quyền Tổng thống Donald Trumph được dự đoán là có thể sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành này.

Ở quy mô quốc gia, trong số các quốc gia châu Âu, Đức dẫn đầu chủ yếu về đầu tư vượt trội cho R&D - vượt qua cả quy mô kinh tế quốc gia này – chủ yếu là do sức mạnh của các công ty ô tô Đức. Sức mạnh của Đức là do Volkswagen, Mercedes-Benz, Robert Bosch, Biontech, Carl Zeiss, Boehringer Sohn và Siemens đang ngày một vung tay vào R&D với mức chi gấp đôi so với trước. Nhìn chung, các công ty Đức, Pháp và Hà Lan chiếm tới gần ba phần tư tổng mức đầu tư vào R&D của các công ty tư nhân thuộc châu Âu.

Nhìn chung, phân tích cho thấy dẫu đầu tư vào R&D vẫn tạo ra hiệu suất lao động và bằng sáng chế, có một xu hướng toàn cầu giảm dần về lợi nhuận thu được từ R&D ở các nhà đầu tư lớn nhất. Điều này cho thấy, việc gia tăng đầu tư vào R&D ngày nay cần tạo ra những sản phẩm có thể thương mại hóa được hoặc những ý tưởng mới hơn quá khứ.

Mặt khác, khi năng suất sản xuất suy giảm ở toàn cầu, không có dấu hiệu các công ty châu Âu đuổi kịp được các đối thủ Mỹ và Trung Quốc trong nhiều lĩnh vực chứng tỏ việc đầu tư R&D không phải là giải pháp duy nhất mà cần cải thiện các quá trình R&D, thu hút và tuyển dụng các tài năng R&D hàng đầu, và thiết kế các chính sách hiệu quả để khuyến khích R&D hướng đến những đổi mới sáng tạo có thể tạo ra tác động lớn.

Nguồn: sciencebusiness.net, iri.jrc.ec.europa.eu

Bài đăng KH&PT số 1326 (số 2/2025)