Quảng Nam: Mô hình sản xuất giống và trồng tiêu Tiên Phước theo hướng bền vững

Tiêu Tiên Phước đã được Cục Sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận nhãn hiệu tập thể từ năm 2009 và được công nhận sản phẩm OCOP 4 sao.

Nhờ thích nghi tốt với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng địa phương, tiêu Tiên Phước phát triển ổn định trên các loại trụ sống như lồng mức, ươi, sưa... Tuy nhiên, những năm gần đây, việc bảo tồn và phát triển giống tiêu này gặp nhiều khó khăn do diện tích trồng ngày càng thu hẹp, nguồn giống chất lượng khan hiếm, kỹ thuật canh tác còn hạn chế, trong khi sâu bệnh và tác động từ biến đổi khí hậu ngày càng tăng.

Trước thực trạng đó, Trung tâm Khoa học, Công nghệ & Đổi mới sáng tạo Quảng Nam đã phối hợp cùng Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp huyện Tiên Phước xây dựng mô hình sản xuất giống và trồng cây tiêu Tiên Phước theo hướng bền vững.

Hai đơn vị được chọn để thực hiện mô hình nhân giống là Hợp tác xã Nông nghiệp và Kinh doanh Dịch vụ Tiên Phong và Công ty TNHH MTV Cây xanh Tiên Phước.

Nguồn vật liệu giống là những hom giống được khai thác từ cây tiêu Tiên Phước đầu dòng, đã được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Quảng Nam công nhận.

Kết quả, mỗi đơn vị đã xây dựng được vườn cấp hom rộng 500m² với 55 choái tiêu (gồm cây tiêu và trụ cho cây leo bám) sinh trưởng tốt và 165 cây giống đạt tiêu chuẩn nhân giống. Đồng thời, hệ thống nhà lưới diện tích 200m² tại mỗi đơn vị được đầu tư phục vụ sản xuất 4.000 bầu tiêu mỗi vụ, đảm bảo đủ tiêu chuẩn xuất vườn theo TCVN 10684-4:2018. Sau ba năm triển khai (2022 – 2025), hai đơn vị đã cung ứng được 8.000 hom giống đạt chất lượng.

Cùng với việc phát triển giống, mô hình trồng tiêu theo hướng bền vững cũng được triển khai thành nhiều đợt tại tám xã và thị trấn, thu hút sự tham gia của 23 hộ dân với khoảng 2.200 choái tiêu trồng trên tổng diện tích 2 ha. Cây được theo dõi thường xuyên các chỉ tiêu sinh trưởng, phát triển, quản lý sâu bệnh hại định kỳ, sử dụng chế phẩm sinh học nhằm hạn chế thuốc bảo vật thực vật hoá học,…

Sau ba năm, tỷ lệ cây sống đạt 100%, sinh trưởng tốt, dự kiến, đến năm thứ năm sau trồng, mỗi choái tiêu sẽ cho thu hoạch 1,2–1,5kg tiêu khô, mang lại doanh thu khoảng 28-33 triệu đồng/năm/vườn 500m² (tương đương 560−660 triệu đồng/năm/ha), nếu giá tiêu duy trì mức 350–400 nghìn đồng/kg. Trong khi ở những vườn sử dụng giống tự ươm từ cây trồng đại trà, không kiểm định chất lượng, tỷ lệ sống đạt 70 – 80% và doanh thu đạt khoảng 400 triệu/năm/ha.

Đặc biệt, trong thời gian triển khai mô hình, đã có năm lớp tập huấn kỹ thuật nhân giống, trồng và chăm sóc tiêu theo hướng bền vững được tổ chức với sự tham gia của hơn 150 hộ dân và 15 cán bộ nông nghiệp.

Nhóm thực hiện cũng đã xây dựng bộ tài liệu chuyên môn để hỗ trợ công tác đào tạo, nhân rộng, và chuyển giao kỹ thuật trồng tiêu sạch bệnh cho các địa phương.