Hàng trăm hành khách trên chuyến bay đó không hề biết đến điều đặc biệt hiện hữu cạnh họ, khi có những con người âm thầm, lặng lẽ mang sự sống bay ngang qua bầu trời để giữ lại tính mạng của 2 bệnh nhân đang ngàn cân treo sợi tóc.
Lần đầu tiên trong lịch sử y học Việt Nam ghi nhận ca ghép tạng thành công mà tim và gan của người hiến được vận chuyển xuyên Việt, 1.700 km bằng máy bay với những tình tiết khiến mọi người thót tim và cảm phục sự tận tâm cũng như nỗ lực hết mình của các y bác sĩ.
Chuyến bay đặc biệt
Nhận được thông tin từ Ban điều phối tạng thông báo Bệnh viện (BV) Chợ Rẫy (TPHCM) có bệnh nhân chết não hiến tạng, rất khẩn trương, Ban lãnh đạo BV Việt Đức họp bàn và phân công mỗi người một việc để có thể tiếp nhận sớm nhất nguồn tạng hiến. Kíp bác sĩ nhận nhiệm vụ vào BV Chợ Rẫy (TPHCM) để lấy tạng đưa ra Hà Nội là 2 giáo sư dày dạn kinh nghiệm trong lĩnh vực chuyên môn về tim và gan. Đó là GS.TS Trịnh Hồng Sơn, Phó Giám đốc BV và PGS.TS Nguyễn Hữu Ước, Trưởng khoa Phẫu thuật Tim mạch. Đi cùng các anh là 4 bác sĩ trẻ.
Kíp bác sĩ đã ra sân bay từ 14h với hy vọng được bay sớm ngay khi nhận thông tin bệnh nhân đã chết não. GS Sơn cho biết chỉ khi nào trong TPHCM thông báo bệnh nhân đã chết não thì cả kíp mới lên máy bay vào. Hơn 14h một chút, thông tin chuyển ra từ phía Nam: Bệnh nhân đã chết não.
Nhờ sự giúp đỡ của hàng không, kíp bác sĩ đã kịp thời có chỗ ngồi trên chuyến bay lúc 14h30 ngày 4/9 thay vì 16h30 như dự kiến ban đầu. Với GS Trịnh Hồng Sơn, người đã từng đi hàng trăm chuyến bay đến nhiều vùng đất trên thế giới, mổ và ghép nhiều ca bệnh nặng nhưng chuyến bay lần này thực sự mang một tâm trạng khác. Hành trình từ BV Việt Đức ra sân bay Nội Bài rồi thêm 2 tiếng ngồi máy bay luôn đau đáu trong anh suy nghĩ liệu có thể mang điều kỳ diệu đến cho 2 con người đang mong mỏi được sống nhờ ghép tạng hay không, có điều trục trặc nào có thể xảy ra và xử trí thế nào để mọi việc được hoàn tất.
Ngay trong lúc 6 bác sĩ đang mỗi người một tâm trạng nhưng cùng hướng chung một điểm đến thì tại BV Chợ Rẫy, kíp bác sĩ đang tiến hành thủ thuật trên bệnh nhân chết não hiến tạng. Khi kíp bác sĩ BV Việt Đức có mặt tại phòng phẫu thuật BV Chợ Rẫy ngay lập tức họ bắt tay vào bóc tách tim và gan của người hiến rồi cho vào túi nilon đựng dung dịch chuyên biệt để bảo quản tạng. Toàn bộ khối tạng đó được đựng trong 2 chiếc hộp có chứa đá để giữ lạnh.
Hàng trăm hành khách trên chuyến bay đó không hề biết đến điều đặc biệt hiện hữu cạnh họ, khi có những con người âm thầm, lặng lẽ mang sự sống bay ngang qua bầu trời để giữ lại tính mạng của 2 bệnh nhân đang ngàn cân treo sợi tóc. Thỉnh thoảng bác sĩ Bùi Trọng Nghĩa, Khoa Ung bướu (BV Việt Đức) và GS Sơn lại kiểm tra độ an toàn của 2 chiếc hộp đặc biệt. Nghĩa chia sẻ: “Lo lắng nhất là 2 tạng bị hỏng do sang chấn va đập và máy bay chậm chuyến. Rất may là chuyến bay ra Hà Nội chỉ bị hoãn 15 phút nên tạng được bảo quản đúng thời gian quy định. Lúc này với chúng tôi thời gian là vàng là bạc”.
GS Sơn bảo đó là chuyến bay đặc biệt, chuyến bay của tình người khi một người lìa xa cõi tạm hiến những phần cơ thể mình cho đồng loại. Tôi còn thấy nó đặc biệt hơn nữa bởi những người khoác trên mình tấm áo blouse trắng đã nỗ lực từng giây phút để mang lại sự sống cho bệnh nhân.
Với Nghĩa, hình ảnh 2 đồng nghiệp BV Chợ Rẫy ngồi cạnh những chiếc hộp đựng tạng sẽ là hình ảnh ấm áp trong cuộc đời làm nghề của các anh. Bởi lẽ, đó không chỉ là những chiếc hộp chứa đá lạnh lẽo, đông cứng và vô tri. Nó là hiện thân của tấm chân tình, sự sẻ chia của một người vĩnh viễn không còn trên cõi đời nhưng đã mang lại sự hồi sinh cho những bệnh nhân đang khắc khoải từng ngày chờ được ghép tạng mà nguồn hiến thì lắm khi vô vọng…
Trong những bức ảnh mà GS Sơn lưu lại suốt hành trình từ khi đi lấy tạng đến khi cuộc ghép kết thúc, tôi thấy cả sự lo lắng, niềm vui vỡ oà trên những gương mặt các y bác sĩ, thấy cả sự cẩn trọng và chu đáo của nhân viên an ninh hàng không khi cẩn thận vận chuyển hai thùng đựng tạng nặng chừng 40kg/thùng từ máy bay theo đường riêng ra xe cứu thương chờ sẵn ở sân bay…
Ca ghép tạng hi hữu
GS Sơn kể: “Đội ngũ bác sĩ BV Chợ Rẫy là những bác sĩ ngoại khoa rất giỏi nên khi chúng tôi vào chỉ việc bóc tách tim và gan bệnh nhân vì những công đoạn trước đó họ đã làm hoàn tất cả rồi”.
Quá trình bóc tách tim và gan của người cho chết não, GS Sơn và PGS Ước phải ngâm đôi bàn tay trong đá lạnh buốt vì khi bóc tách phải đảm bảo nhiệt độ đủ lạnh để làm ngưng quá trình chuyển hoá của tế bào trong tạng. Liên tục những bác sĩ đứng phụ thay đá liên tục để đảm bảo đúng kỹ thuật. GS Sơn chia sẻ, việc ngâm tay trong đá lạnh đến cóng tay đã thành quen với những bác sĩ ghép tạng như anh.
Hơn 100 bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên đã được huy động để thực hiện ca lấy tạng và ghép nó vào cơ thể bệnh nhân khác. Khoảng 23h30 đêm 4/9, hai thùng tạng được chuyển đến buồng phẫu thuật của BV Việt Đức. Lúc này tại hai buồng mổ các bác sĩ đã phẫu thuật phanh lồng ngực và ổ bụng của 2 bệnh nhân chờ ghép.
Giây phút hồi hộp lại đến khi tất cả cùng chờ đợi kết quả sinh thiết xem tế bào gan và tim có bị hoại tử sau 1 thời gian dài vận chuyển không. Ngay khi bác sĩ Nguyễn Sĩ Lánh, Trưởng khoa Giải phẫu bệnh thông báo tế bào cả tim và gan đều rất tốt, PGS Ước lập tức bóc tách quả tim hỏng của bệnh nhân, đồng thời chuyển tim của người hiến vào thay thế.
Sau hàng loạt các thao tác chính xác và cẩn trọng, ngay khi các miệng nối của tĩnh mạch và động mạch của người nhận và tim người hiến được khớp với nhau, trái tim mới đã đập trở lại trong lồng ngực một người hoàn toàn xa lạ. GS Ước không giấu được niềm vui khi nhớ về thời khắc đó: “Sau 6 tiếng, ca ghép tim hoàn thành. Không cần tới hỗ trợ kích thích từ máy móc, quả tim đã đập rất sớm hoà với nhịp thở của người nhận nó”. Một thoáng yên lặng, tôi thấy trong mắt vị PGS tài năng của chuyên ngành tim mạch ăm ắp niềm vui.
Tại phòng ghép gan cho bệnh nhân Trần Ngọc Hải (59 tuổi), PGS.TS Nguyễn Tiến Quyết, nguyên Giám đốc BV Việt Đức đã cắt bỏ khối gan hỏng cho bệnh nhân rồi nhanh chóng chuyển lá gan của người hiến vào ổ bụng. Sau 7,5 tiếng ca ghép hoàn tất, lá gan mới chuyển màu hồng đầy sức sống rất nhanh. Hơn 2 ngày sau ca ghép, cả 2 bệnh nhân được ghép tim và gan đã hồi phục rất tốt, có thể tự ăn uống và nói chuyện nhiều hơn.
Điều gì đã làm nên thành công bước đầu của 2 ca ghép đặc biệt này? Xin được lấy lời tâm sự của PGS.TS Nguyễn Hữu Ước để lý giải: “Sự phối hợp rất tốt giữa bác sĩ các BV cùng với tố chất thần kinh thép mà bác sĩ ngoại khoa nào cũng có, nhất là tại BV chịu áp lực cao như BV Việt Đức đã giúp chúng tôi đủ sức khỏe và ý chí để làm việc liên tục, mang đến sự sống cho những bệnh nhân đang mỗi ngày một mòn mỏi vì bệnh tật”.
Chả thế mà ca ghép kết thúc lúc 6h sáng ngày 5/9 thì GS Sơn, PGS Ước và nhiều bác sĩ trong kíp mổ lại đi Thái Nguyên để tiếp tục hành trình mang lại sức khỏe cho người bệnh…