Lòng tin không phải là “đặc sản” của riêng nhân loại. Theo một nghiên cứu mới đây, tình bạn của loài tinh tinh cũng dựa trên một yếu tố tương tự con người, đó là lòng tin.


Để đi đến kết luận này, các nhà khoa học thuộc Viện Nhân chủng và Tiến hóa Max Planck, Đức đã theo dõi 15 con tinh tinh trong 5 tháng. Họ xác định mối quan hệ giữa những con tinh tinh này có phải là bạn bè hay không dựa trên việc quan sát cách hành xử của chúng với nhau, chẳng hạn như chải chuốt cho nhau và ăn cùng nhau...

 Tình bạn ở loài tinh tinh dự trên sự tin tưởng lẫn nhau. Ảnh: Guim
Tình bạn ở loài tinh tinh dự trên sự tin tưởng lẫn nhau. Ảnh: Guim

Sau đó, những con tinh tinh tham gia trò chơi có tên “sợi dây tin tưởng”. Từng cặp tinh tinh được bố trí ở hai phòng đối diện, cách biệt nhau. Chúng được tiếp cận với 2 sợi dây nối với 2 khay thức ăn. Khay thứ nhất gồm chanh và cam - thứ chúng không thích; khay thứ hai chứa đầy hoa quả “khoái khẩu” của chúng. Nhưng mỗi con chỉ có thể tiếp cận được hoa quả ở một ngăn.

Nếu kéo sợi dây “không tin tưởng”, tinh tinh lập tức tiếp cận được khay thứ nhất. Còn nếu muốn có thức ăn ngon hơn ở khay thứ hai, chúng phải kéo sợi dây “tin tưởng” để khay di chuyển đến cho đối tác trước, chờ đối phương ăn xong mới có thể kéo sợi dây thừng để thức ăn chuyển về phía chúng.

Như vậy, lựa chọn thứ hai có thể là một tình huống hai bên cùng có lợi, nhưng chỉ khi con tinh tinh đầu tiên thực sự tin cậy đối tác. Trong nghiên cứu, mỗi con tinh tinh được chơi trò này 12 lần với bạn bè của nó và 12 lần với những con không phải bạn bè.

Kết quả cho thấy mức độ tin tưởng mạnh mẽ giữa những con tinh tinh là bạn bè: 11/15 con tự nguyện kéo thức ăn cho đối tác trước và chọn phương án “mạo hiểm nhưng có phần thưởng lớn” khi chơi với bạn. Ngược lại, chúng luôn chọn giải pháp kéo sợi dây thừng “không tin tưởng” khi đối tác không phải là bạn vì không tin mình sẽ được chia “chiến lợi phẩm”.

“Kết quả khiến chúng tôi rất bất ngờ” - ông Jan Engelmann - thành viên nhóm nghiên cứu cho biết. “Một số nhà nghiên cứu mô tả đời sống xã hội của tinh tinh chịu sự chi phối bởi các cuộc xung đột, cạnh tranh và sự thống trị, nhưng nghiên cứu của chúng tôi cho thấy rằng tinh tinh có thể hình thành tình bạn dựa trên sự tin tưởng. Tinh tinh cũng giống như con người, cho thấy sự tin tưởng thông qua hợp tác. Chúng tôi tin rằng các đặc điểm hiện tại của tình bạn giữa con người có một lịch sử tiến hóa lâu dài và mở rộng từ các loài linh trưởng”.