Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước về KH&CN - Nhiều thành tựu đi vào cuộc sống

Kính thưa quý vị độc giả của Báo Khoa học và Phát triển, thưa toàn thể các bạn. Trước hết, chúng tôi - tập thể 28 tác giả - rất vui mừng và tự hào khi được Hội đồng cấp nhà nước đánh giá cao cụm công trình nghiên cứu của mình và đề xuất xét tặng Giải thưởng Nhà nước về KH&CN lần thứ năm. Đây là kết quả lao động trong hơn 10 năm qua của các thầy thuốc Việt Nam trong lĩnh vực hồi sức - cấp cứu ở 7 bệnh viện tại Hà Nội, Hải Phòng, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh, có sự phối hợp với các đồng nghiệp từ Trung tâm y tế quốc tế Nhật Bản (nay gọi là Trung tâm toàn cầu về phòng chống bệnh dịch Nhật Bản).


Điều làm chúng tôi hạnh phúc nhất chính là hàng chục nghìn người bệnh đã được thụ hưởng các kỹ thuật này, tỷ lệ tử vong giảm mạnh so với trước, đồng nghĩa với hàng nghìn người bệnh nặng đã được cứu sống.

Nhân dịp này, chúng tôi xin gửi lời cám ơn tới các bệnh viện tham gia chương trình nghiên cứu, Bộ Y tế, Bộ KH&CN, Trung tâm Y tế quốc tế Nhật Bản đã ủng hộ chúng tôi trong suốt thời gian nghiên cứu.

TS-DS Nguyễn Thị Ngọc Trâm trả lời câu hỏi của độc giả qua mạng từ TPHCM.

GS.TS Mai Trọng Khoa trả lời câu hỏi của độc giả Chu Hải Đăng

 1. Nghiên cứu ứng dụng các kỹ thuật lọc máu liên tục trong hồi sức bệnh nhân nặng (nói nôm na là dùng các kỹ thuật lọc máu mới để loại bỏ bớt các chất độc do một số bệnh gây ra - như nhiễm trùng hoặc nhiễm độc) kết hợp áp dụng các biện pháp hồi sức khác và chữa trị nguyên nhân. Kết quả là làm giảm mạnh tỷ lệ tử vong từ 60-65% xuống còn 45% ở các trường hợp nhiễm khuẩn nặng có sốc, từ 40-50% xuống còn 10-12% (tương đương các nước phát triển) ở các trườn hợp viêm tụy cấp nặng, từ 70-80% xuống còn 50-55% ở các trường hợp suy đa tạng. Các kỹ thuật lọc máu liên tục còn được ứng dụng trong điều trị nhiều loại bệnh lý nặng khác nữa như hội chứng tay - chân - miệng có biến chứng nặng ở trẻ em.


2. Các nghiên cứu về lọc và thay huyết tương trong điều trị một số bệnh tự miễn gây liệt cơ (như hội chứng Guillain-bare, bệnh nhược cơ nặng...). Trước khi có kỹ thuật này, người bệnh phải thở bằng máy dài ngày với nhiều biến chứng như xẹp phổi, teo cơ, nhiễm trùng… và tỷ lệ tử vong khá cao. Với việc áp dụng lọc máu, thay huyết tương để loại bỏ các kháng thể gây bệnh, người bệnh nhanh chóng hồi phục, bỏ thở máy, trở lại cuộc sống thường ngày.

3. Kỹ thuật hấp phụ phân tử tái tuần hoàn (còn gọi là gan nhân tạo): Bệnh nhân suy gan cấp nặng nếu chỉ dùng thuốc như trước đây thì tỷ lệ tử vong lên đến 90-100%. Thế giới chủ trương ghép gan sớm (phải người cho và chi phí tốn kém). Các bác sĩ Việt Nam đã có thể phẫu thuật ghép gan thành thạo nhưng số người được ghép còn rất hạn chế do thiếu người cho. Vì vậy, kỹ thuật lọc máu hấp phụ phân tử có thể giúp đào thải các chất độc. Kết hợp với điều trị nguyên nhân, kỹ thuật này giúp giảm tỷ lệ tử vong xuống còn 50%.

4. Kỹ thuật lọc máu hấp phụ chất độc với cột than hoạt: Loại chất độc ra khỏi cơ thể càng nhanh càng tốt là nguyên tắc điều trị ngộ độc cấp. Nhưng vì nhiều lý do như phát hiện muộn, vận chuyển,  xử trí ban đầu kịp thời..., trong nhiều trường hợp, chất độc đã ngấm vào cơ thể. Phương pháp lọc máu hấp phụ chất độc với cột than hoạt có tác dụng nhanh chóng giảm tình trạng ngộ độc nặng chất diệt cỏ (paraquat) từ mức 80% trước đây xuống còn 50-60%. Đây là kỹ thuật dễ thực hiện, có thể chuyển giao và thực hiện ngay ở tuyến huyện.

5. Kỹ thuật lọc máu hấp phụ cytokine có hại ở bệnh nhân nhiễm cúm A H5N1: Độc lực của virus cúm A/H5N1 rất mạnh, có thể gây tổn thương phổi nặng nề, làm mất khả năng trao đổi oxy. Người bệnh sẽ tử vong do thiếu ôxy nặng kéo dài, suy đa cơ quan. Trong những năm 2002-2003, tỷ lệ tử vong vì nguyên nhân này trên thế giới là 70-80%, chưa có biện pháp đặc trị. Nhóm nghiên cứu đặt giả thiết: Liệu việc lọc máu hấp phụ các chất cytokine có hại - gây phản ứng viêm quá mạnh ở phổi và các cơ quan khác - có thể làm giảm độ nặng và tăng cơ hội sống cho người bệnh hay không? Chúng tôi đã tiến hành lọc máu cho một bệnh nhân  nam nhiễm cúm A/H5N1 rất nặng và đã thành công. Sau đó, kết hợp với các nhà khoa học của Trung tâm Y tế quốc tế Nhật Bản, chúng tôi đã tiến hành nghiên cứu và khẳng định, kỹ thuật này hiệu quả nếu được áp dụng sớm, trong vòng 4 ngày.

TS Hoàng Đức Thảo: Trước hết, xin cảm ơn độc giả Báo Khoa học và Phát triển đã quan tâm tới công trình của Busadco. Thực tế cho thấy cụm công trình này đã góp phần thay đổi phương thức sản xuất truyền thống, tạo ra các sản phẩm ở quy mô công nghiệp, đạt chất lượng cao, tiết kiệm chi phí sản xuất, nâng cao năng suất lao động, đã tạo ra 6 giải pháp mới, 5 công nghệ mới, giảm giá thành sản xuất. Cụ thể, cụm công trình đã đưa ra 4 giải pháp tổng thể gồm:

1.Giải pháp xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị, tiêu biểu là hệ thống ngăn mùi, hố ga bê tông cốt thép đúc sẵn, hào kỹ thuật bê tông cốt thép đúc sẵn, thiết bị nạo vét hệ thống thoát nước.

2.Giải pháp xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật nông thôn, tiêu biểu có kênh, mương hộp bê tông cốt thép, bê tông cốt sợi thành mỏng đúc sẵn.
3.Giải pháp bảo vệ môi trường nước, không khí, tiêu biểu có trạm xử lý phân tán nước thải, trạm xử lý nước thải nhà hàng, khách sạn, hệ thống ngăn mùi, thiết bị nạo vét hệ thống thoát nước.

4.Giải pháp chống xói lở, bảo vệ bờ biển phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu, chủ động thích ứng với mực nước biển dâng, tiêu biểu có cấu kiện lắp ghép bảo vệ bờ sông, hồ và đê biển.

Các kết quả nghiên cứu của cụm công trình này đã và đang được ứng dụng tại 42/63  tỉnh, thành trên cả nước; trong đó có 14 tỉnh, thành phố đã ban hành chủ trương áp dụng rộng rãi trên địa bàn; đồng thời đã xuất khẩu sang Lào và Malaysia.

GS.TS Nguyễn Gia Bình trả lời câu hỏi của độc giả Quách Văn Tân

PGS.TS Bùi Thị Mai An trả lời phỏng vấn tại buổi giao lưu trực tuyến.

Ông Đỗ Lê Thăng cảm ơn và tiễn chân GS-TS Mai Trọng Khoa.

Đại diện báo Khoa học và Phát triển tiễn chân GS-TS Mai An và GS-TS Nguyễn Gia Bình