Đất Kinh kỳ Hà Nội không chỉ nổi tiếng bởi là trung tâm chính trị mà còn được nhắc đến nhiều bởi văn hóa ẩm thực tinh tế nơi đây. Cốm làng Vòng là một trong những biểu trưng cho văn hóa ấy.

Nói về cốm Làng Vòng, có rất nhiều câu ca dao, tục ngữ như

Gắng công kén được cốm Vòng,
Kén hồng Bạch Hạc cho lòng em vui

Hay
Làm trai lấy được vợ khôn
Như chĩnh vàng cốm đem chôn trong nhà.

Thậm chí cốm còn được xếp đầu bảng trong danh sách món ngon

Nhứt cốm làng Vòng
Kẹo gương xứ Huế
Bánh bèo chợ Thủ
Bò hóc Sóc Trăng

Cốm làng Vòng chứa trong mình sự tinh tế, nét thanh tao dù món ăn dân dã.

Để có được một nắm cốm, người làm cốm phải chọn những bông lúa nếp hoa vàng già đủ: không quá non vì dễ làm nát cốm, không quá già vì dễ làm cốm khô, khó ăn. Gặt lúa về, tuốt lấy thóc, người dân làng phải sàng lúa để bỏ rơm, đãi qua nước để loại bỏ hạt lép.

Sau khi chọn được những hạt thóc mẩy, ta cho vào đãi sạch, rồi đem đi rang. Khi rang, cần dùng chảo gang đúc đế dày để bảo đảm phân bố đều nhiệt. Lửa rang cốm cũng phải giữ sao cho đều lửa. Người làng Vòng thường dùng củi thay vì than để rang. Đến khi nào hạt thóc 2 quằn 3 róc (tức là lấy 5 hạt cho lên miếng gỗ, dùng tay miết mạnh, có 2 hạt chưa rõ vỏ nhưng bị quằn lại, 3 hạt còn lại róc vỏ nhưng không quằn vào là được).

Ảnh minh họa.

Sự nặng nhọc của người làm cốm thể hiện nhiều nhất ở khâu giã thóc. Khi giã thóc, phải giã đều nhịp để tách trấu khỏi vỏ. Khi thấy có trấu, xúc bỏ rồi giã tiếp. Thường một mẻ thóc phải giã 7 lần mới được.

Thành phẩm sau khi giã xong là loại cốm dẻo thơm hương lúa nếp. Người ta thường dùng lá ráy xanh non, bóng nõn mỡ màng để đựng cốm, bao ngoài là lá sen để giữ lại toàn bộ được hương vị thơm ngọt của lúa nếp, đồng thời để mùi hương sen quyện với mùi lúa, dịu nhẹ, thanh tao.

Người Hà thành tinh tế, cầu kỳ, thường dùng cốm vào cuối hạ, đầu thu khi có những cơn gió thu nhè nhẹ, man mát. Cốm được cho là ngon nhất khi dùng kèm hồng, chuối tiêu chín trứng cuốc, hay dùng chung với trà sen.

Cũng từ cốm, người ta có thể biến tấu tạo ra rất nhiều món ăn ngon khác như chè cốm, bánh cốm, cốm chiên tôm, chả cốm....